Msza h moll Johanna Sebastiana Bacha to jedno z najwspanialszych i najbardziej rozpoznawalnych dzieł w historii muzyki. Monumentalne rozmiary i głębia tej misy requiem sprawiają, że od stuleci porusza umysły i serca słuchaczy. W niniejszym poradniku zebraliśmy najważniejsze informacje na temat genezy, analizy, wykonań i znaczenia Mszy h moll, aby przybliżyć tę wyjątkową kompozycję.
Kluczowe wnioski:
- Msza h moll powstała prawdopodobnie jako hołd dla zmarłego elektora saskiego.
- Dzieło cechuje się monumentalnością, powagą i głębią uczuć.
- Przez wieki msza była rzadko wykonywana, dopiero w XX wieku stała się kanonicznym dziełem.
- Nagrania mszy dokonali m.in. Karajan, Rilling czy Richter.
- Utwór wywarł ogromny wpływ na późniejszą muzykę, szczególnie na twórczość Brahmsa.
Geneza utworu
Msza h moll Johanna Sebastiana Bacha, zwana również Wielką mszą h moll, jest jednym z najwspanialszych i najbardziej znanych dzieł w historii muzyki. Powstanie tego arcydzieła owiane jest legendami i domysłami, gdyż kompozytor nigdzie nie pozostawił informacji na temat okoliczności jej skomponowania.
Najbardziej prawdopodobną teorią jest, że Bach napisał Mszę h moll jako wyraz żałoby po śmierci Augusta II Mocnego, elektora saskiego i króla Polski, który zmarł 1 lutego 1733 roku. Utwór mógł być hołdem dla zmarłego władcy, którego Bach był poddanym jako nadworny kompozytor w Lipsku.
Inna hipoteza zakłada, że msza powstała z myślą o otrzymaniu tytułu kompozytora dworskiego na dworze nowego elektora saskiego - Fryderyka Augusta II. Bach zabiegał o tę posadę, lecz ostatecznie jej nie otrzymał. Możliwe jednak, że przedłożył elektorowi Mszę h moll jako dowód swoich umiejętności.
Niezależnie od okoliczności powstania, dzieło to uchodzi za szczytowe osiągnięcie Bacha i całej epoki baroku. Monumentalność i głębia uczuć wyrażonych w Mszy h moll na stałe wpisały ją do kanonu arcydzieł muzyki poważnej.
Pierwsze wykonania
Mimo wielkości kompozycji, Msza h moll za życia Bacha była stosunkowo rzadko wykonywana. Niektóre jej fragmenty prawdopodobnie zabrzmiały w kościele św. Tomasza w Lipsku w 1733 roku. Całość mszy usłyszano po raz pierwszy prawie 100 lat później, w 1844 roku w Berlinie.
Dopiero pod koniec XIX wieku rozpoczęła się prawdziwa kariera koncertowa Mszy h moll. W 1899 roku monumentalne dzieło Bacha po raz pierwszy wykonano w Anglii, zaś w Ameryce po raz pierwszy zabrzmiało w Bethlejem w 1900 roku. Od tego czasu msza na stałe wpisała się do kanonu największych dzieł muzyki klasycznej.
Analiza dzieła
Msza h moll składa się z 25 części podzielonych na 2 główne segmenty - Kyrie i Gloria oraz Credo, Sanctus i Agnus Dei. Całość trwa około 100 minut i wymaga udziału solistów, chóru i orkiestry.
Monumentalność brzmienia osiągnięta została poprzez zróżnicowaną obsadę - chór dzieli się nawet na podwójny zespół 8-głosowy. Orkiestra liczy natomiast co najmniej 30 instrumentalistów. Ogromna skala dzieła służy wydobyciu dramatyzmu i głębi poruszanych uczuć.
Mimo rozmiaru, msza cechuje się wewnętrzną spójnością. Bach wykorzystuje w niej technikę przetworzenia motywu (Cantus firmus), powtarzając charakterystyczne motywy melodyczne w różnych częściach utworu. Łączy w ten sposób całość w logiczną i przemyślaną kompozycję.
Faktura muzyczna
Pod względem faktury Msza h moll łączy w sobie cechy stylu concertato z elementami fugi. W partiach solowych i chóralnych można usłyszeć typowe dla koncertu przeciwstawianie grup solistów i orkiestry. Natomiast w chorałach pojawia się kontrapunkt i technika imitacyjna charakterystyczna dla fugi.
Gruntowna znajomość zasad polifonii pozwoliła Bachowi na stworzenie wielowątkowej struktury, w której głosy prowadzone są niezależnie, ale tworzą harmonijną całość. Dzieło łączy wirtuozerię z głębią wymowy religijnej.
Historia wykonań
Po prapremierze w 1844 roku Msza h moll Bacha na długie dziesięciolecia zniknęła ze scen koncertowych. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku rozpoczęła się jej kariera jako kanonicznego dzieła muzyki poważnej.
Od lat 20. XX wieku msza zaczęła być regularnie wykonywana przez najlepsze orkiestry i chóry świata. W 1929 roku dzieło zarejestrował po raz pierwszy Otto Klemperer, otwierając erę nagraniową mszy. Później arcydzieło Bacha wielokrotnie nagrywali inni wybitni dyrygenci, jak Herbert von Karajan, Karl Richter czy Helmuth Rilling.
„Msza h-moll to Everest wśród utworów Bacha i być może największe arcydzieło w historii muzyki”
W drugiej połowie XX wieku Msza h moll na stałe wpisała się do repertuaru największych festiwali i sal koncertowych. Wykonywana jest przez czołowe zespoły i dyrygentów, a jej nagrania należą do kanonu najważniejszych nagrań muzyki klasycznej w historii.
Najsłynniejsze wykonania
| Dyrygent | Orkiestra / Chór | Rok nagrania |
| Herbert von Karajan | Filharmonicy Berlińscy | 1958 |
| Karl Richter | Chór Bachowski Monachium | 1958 |
| Otto Klemperer | Filharmonicy Berlińscy | 1966 |
| Helmuth Rilling | Gächinger Kantorei Stuttgart | 1980 |
Wpływ na muzykę poważną
Choć za życia Bacha rzadko wykonywana, Msza h moll z czasem zyskała status arcydzieła i wywarła olbrzymi wpływ na późniejszą twórczość kompozytorów. Uznawana jest za jedno z najdoskonalszych i najbardziej doniosłych dzieł religijnych w dorobku muzyki europejskiej.
Podziw dla mszy wyrażali tacy kompozytorzy, jak Beethoven, Mendelssohn czy Schumann. Oni sami czerpali z jej brzmieniowego bogactwa i struktury w swoich utworach. Brahms był wręcz zafascynowany dziełem Bacha i stworzył własną Niemiecką mszę requiem wzorując się na Mszy h moll.
Dzieło to stało się wzorem mszy requiem na stulecia. Wywarło ogromny wpływ na późniejszą twórczość religijną, a także na rozwój wielkich form oratoryjnych i kantatowych w muzyce klasycznej i romantycznej.
Miejsce w twórczości Bacha
Msza h moll uchodzi za szczytowe osiągnięcie twórczości Johanna Sebastiana Bacha i jedno z największych arcydzieł w całej jego spuściźnie. Jest ukoronowaniem jego wysiłków w dziedzinie muzyki wokalno-instrumentalnej.
Monumentalne rozmiary i obsada wykonawcza mszy stanowią zwieńczenie możliwości brzmieniowych epoki baroku. Nigdy wcześniej Bach nie sięgnął po tak ogromną skalę wyrazu artystycznego jak w tym dziele.
Pod względem technicznym msza jest triumfem polifonii, harmonii i kontrapunktu. Bach w pełni wykorzystuje w niej swoją znajomość dawnych technik i bogactwo form muzycznych, osiągając doskonałość rzemiosła kompozytorskiego.
Dlatego Msza h moll, obok Pasji wg św. Mateusza, uchodzi za szczytowe osiągnięcie geniuszu Bacha i największe dzieło niemieckiego baroku.
Podsumowanie
Msza h moll Johanna Sebastiana Bacha, zwana też Wielką mszą h moll, to jedno z najwspanialszych dzieł w dorobku muzyki poważnej. Monumentalne rozmiary, złożona obsada wykonawcza i ogromna głębia uczuć sprawiają, że msza od ponad dwóch stuleci porusza umysły i serca słuchaczy.
Dzieło powstało prawdopodobnie jako wyraz żałoby po śmierci Augusta II Mocnego lub jako prezentacja umiejętności Bacha dla nowego elektora saskiego. Bez względu na genezę, Msza h moll na zawsze wpisała się do kanonu arcydzieł muzyki klasycznej.
Analiza dzieła ukazuje genialne operowanie polifonią, zróżnicowaną fakturą muzyczną i logiczną strukturą opartą na powracających motywach melodycznych. Msza wywarła ogromny wpływ na późniejszą twórczość kompozytorów, zwłaszcza Brahmsa.
Dziś, po ponad 280 latach od powstania, Msza h moll Bacha wciąż wzbudza zachwyt i uznanie. Jest niekwestionowanym arcydziełem baroku, które na zawsze wpisało się do historii muzyki.
Tagi
Udostępnij artykuł
