Obój instrument jest jednym z najstarszych i najważniejszych instrumentów dętych drewnianych. Od stuleci obecny w orkiestrach symfonicznych, obój wyróżnia się charakterystycznym, przenikliwym i nieco smutnym brzmieniem. W niniejszym artykule przyjrzymy się budowie i rodzajom obójów, omówimy podstawy gry i strojenia tego instrumentu oraz historię jego rozwoju na przestrzeni wieków.
Kluczowe wnioski:
- Obój ma bardzo złożoną budowę z wieloma precyzyjnie wykonanymi elementami.
- Istnieje wiele odmian obóju, różniących się strojem, budową i brzmieniem.
- Aby grać na obóju, trzeba opanować specyficzną technikę oddechową.
- Obój odgrywa istotną rolę w orkiestrze symfonicznej.
- Historia obóju sięga aż XVI wieku, kiedy zaczął wyodrębniać się z rodu shawmów.
Budowa korpusu i mechanizmu obóju
Korpus obóju wykonuje się zazwyczaj z drewna hebanowego, rzadziej z palisandru czy granadilli. Składa się z trzech głównych części: górnej (z otworem wdmuchowym), środkowej i dolnej. W środkowej części znajdują się otwory palcowe, a w dolnej - kształtka, do której mocuje się stroik.
Mechanizm obóju składa się z kilkunastu elementów. Najważniejsze to stroik z trzciną, który wprawia powietrze w drgania i wytwarza dźwięk. Osadzony jest on na ruchomej kształtce. Kluczowe są też kłapaczki, które otwierają lub zamykają drogę powietrza, umożliwiając wydobycie dźwięków o różnej wysokości.
Precyzyjne wykonanie
Zarówno korpus, jak i mechanizm obóju muszą być wykonane z niezwykłą precyzją. Nawet niewielkie odchylenia w wymiarach lub kształcie elementów mogą wpływać na brzmienie i strojenie instrumentu.
Montaż wszystkich części obóju to skomplikowany i żmudny proces. Często zajmuje się tym wyspecjalizowany rzemieślnik - obójnik, który potrafi dopasować mechanizm do konkretnego korpusu.
Rodzaje obójów - współczesne i historyczne
Wyróżnia się kilka podstawowych odmian współczesnego obóju:
- obój w stroju C - najpopularniejszy, stosowany w orkiestrze symfonicznej
- obój d'amore w stroju A - o cieplejszym, bardziej miękkim brzmieniu
- rożek angielski w stroju F - o znacznie niższym i donośniejszym dźwięku
Dawniej istniało znacznie więcej odmian obóju, np. obój barytonowy, obój tenorowy, obój altowy, obój kwartowy. Te historyczne instrumenty różniły się strojem, budową, barwą dźwięku.
System Boehma
Nowoczesny system klapowy obóju zaprojektował w XIX wieku Theobald Boehm. Umożliwił on bardziej precyzyjne wydobycie dźwięków i ułatwił grę szybkich pasaży.
System Boehma stopniowo wypierał dawniejsze rozwiązania konstrukcyjne. Obecnie stosuje się go we wszystkich nowoczesnych obójach.
Strojenie i konserwacja obóju
Obój należy do instrumentów wyjątkowo trudnych w strojeniu. Wymaga tego zarówno przed każdym graniem, jak i w trakcie dłuższych prób czy koncertów.
Strojenie polega na precyzyjnym ustawieniu stroika za pomocą śrubek tak, by wydobywać prawidłowo brzmiące tony. Wymaga to wprawy i wrażliwego słuchu.
Bardzo istotna jest też regularna konserwacja obóju, np. smarowanie mechanizmu olejkiem, czyszczenie z kurzu. Pozwala to zachować dobrą kondycję instrumentu.
Podstawy gry na obóju dla początkujących
Aby zacząć naukę gry na obóju, trzeba najpierw opanować specyficzną technikę oddechową tzw. oddychanie okrężne. Polega ono na wdmuchiwaniu powietrza do instrumentu językiem, a nie samym tylko przeponą.
Kolejnym krokiem jest ćwiczenie wydobywania pojedynczych dźwięków, a następnie łączenia ich w proste melodie. Ważna jest też nauka precyzyjnego zamykania otworów palcowych.
Dopiero gdy te podstawy zostaną opanowane, można przejść do bardziej zaawansowanych ćwiczeń i utworów.
Obój w orkiestrze - rola i repertuar
Obój odgrywa szczególną rolę w orkiestrze symfonicznej - często prowadzi melodię lub dialoguje z innymi instrumentami dętymi.
Do najbardziej znanych fragmentów orkiestrowych z solowymi partiami obóju należą: koncert skrzypcowy Mendelssohna, „Bolero” Ravela, III Symfonia Brahmsa.
Obój ze swoją niepowtarzalną barwą wzbogaca brzmienie całej orkiestry i dodaje jej wyrafinowanego charakteru.
Często kompozytorzy wykorzystują specyficzne możliwości tego instrumentu, pisząc na przykład długie frazy na jednym oddechu. Stąd obój ma obszerny i wymagający repertuar koncertowy.
Historia i rozwój obóju na przestrzeni wieków
Początki obóju sięgają XVI wieku. Wywodzi się on z rodziny instrumentów drewnianych zwanych szalmami, używanych już w średniowieczu.
W XVII i XVIII wieku nastąpił dalszy rozwój konstrukcji obóju, który zyskiwał coraz większą popularność. Pojawiły się też liczne odmiany tego instrumentu.
Przełomowy dla obóju był wiek XIX, kiedy to Theobald Boehm stworzył nowoczesny system klapowy. Umożliwił on bardziej precyzyjną grę i poszerzył możliwości techniczne obóju.
Dziś obój pozostaje nieodłącznym elementem orkiestry symfonicznej. Nadal jest też udoskonalany przez producentów instrumentów.
Podsumowanie
Obój instrument ma niezwykle bogatą i sięgającą średniowiecza historię. Przez wieki ewoluował w kierunku coraz doskonalszego i wszechstronniejszego instrumentu. Dziś jego charakterystyczne, przenikliwe brzmienie jest nieodzownym elementem orkiestry symfonicznej.
Gra na obóju wymaga opanowania specyficznej techniki oddechowej i precyzyjnej pracy palców. Instrument ten ma bardzo złożoną budowę i mechanizm, które muszą być precyzyjnie dopasowane. Istnieje też wiele odmian obóju różniących się strojem i brzmieniem.
Obój ma rozległy repertuar solowy i orkiestrowy. Wyjątkowe możliwości tego instrumentu inspirowały wielu kompozytorów do pisania wirtuozowskich partii obójowych, które wzbogacają brzmienie całej orkiestry.
Choć obój od wieków należy do podstawowych instrumentów, wciąż jest udoskonalany przez producentów. Pozostaje fascynującym, żywym instrumentem o niezwykłym bogactwie brzmieniowym i technicznym.
Tagi
Udostępnij
